Öğretmenler

HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ

İÇİNDEKİLER

A- Bu Derslerde Kullanılabilecek Teknikler:

1. Panel,

2. Zıt panel,

3. Soru-cevap,

4. Beyin fırtınası,

5. Yansıtma,

6. Örnek olay,

7. Grup tartışmaları (22,44,66),

8. Parmak oyunu,

9. Pandomim,

10. Mektup-telgraf oyunu,

11. Cepli levha,

12. Nesi var,

13. Meslek bulma,

14. Merdiven sıralama,

15. Ben kimim?,

16. Siz olsaydınız ne yapardınız?,

17. Kaynak kişi çağırma,

18. Öykü tamamla

(Bu yöntem ve tekniklerle ilgili daha geniş bilgi "Öğretim Yöntem ve Teknikleri" sayfasında bulunmaktadır)

B- Bilginin Uzun Süreli Belleğe Aktarılmasında Kullanılan Süreçler

C-Bellek Destekleyicileri

D- Kavram Öğrenme

A- BU DERSTE KULLANILABİLECEK TEKNİKLER:

GRUP TARTIŞMALARI

Bireylerin,öğretme-öğrenme sürecine etkin katılımı,etkili iletişim kurma becerisini, kubaşmasını olayları gözden geçirip birlikte sonuca ulaşmalarını sağlayıcı bir yaklaşımdır.
Büyük grup :Ya bütün sınıf ya da yedi ve daha fazla kişiden oluşan bir grubun bir konuyu birlikte tartışmalarıdır.
Küçük Grup:Bireysel tartışmayı geliştirmede oldukça etkili olup,kısa sürede bir konuyu veya problemi tartışmada bu teknik işe koşulmaktadır. Küçük grup tartışmasına grup 66 adı da verilir. 6 kişi 6 dakika boyunca bir konuyu kendi aralarında tartışır. 4 kişi 4 dakika da olabilir (Grup44).
PANDOMİM

Duygu,düşünce ve bazı eylemlerin konuşmaksızın el,kol,yüz ve beden hareketleri ile ifade edilmesidir (Erden).
SİZ OLSAYDINIZ NE YAPARDINIZ?

Öğrencilerin ilgi , ihtiyaç, sorun, tutum ve yaklaşımlarını sağlık ve temizlik alışkanlıklarını,aile arkadaş okul ilişkilerini,sosyal tavırlar gibi konular tartışılarak belirlemek için uygulanır (Bilen,1999)
MEKTUP YA DA TELGRAF OYUNU
Sınıf altı ya da sekiz kişilik gruplara ayrılır. Her gruptan yarısı,öbür yarısına bir telgraf çekerek ya da bir mektup yazarak belirli bir soruna çözüm önermelerini ister. Bu çözüm elli kelimeyi geçmeyen bir niteliği taşımak zorundadır (Bilen,1999).
SORU - CEVAP

Öğrenciye aşağıdaki türlerde soru yöneltiriz:
Hatırlama tipi sorular.
Akıl yürütme ya da neden gerektiren sorular.
Değerlendirme,değer biçme ve akıl yürütme gerektiren sorular.
Yaratıcı düşünme gücü gerektiren sorular.

Başarılı Soru Sorma Tekniği:

1-Soru,hoş,kolay ve anlaşılır tavırla sorulmalıdır.
2-Soru bütün sınıfa sorulmalı,özel durumlarda kişiye yöneltilmelidir.
3-Soru tekrarından kaçınılmalıdır.
4-Soru dağılımı adil olmalıdır.
5-Öğrenci düzeyine uygun soru seçilmelidir.
6-Sorunun cevabı 'evet' veya 'hayır' olmamalıdır.
7-Yaratıcılığı geliştirecek sorular sorulmalıdır.
8-Kim biliyor?Bilen var mı? Kim söyleyecek? Soru kökünden kaçınılmalıdır (Bilen1999).

KAYNAK KİŞİLER

Kaynak kişilerden yaralanmak için,kişi ziyaret edilebileceği gibi,sınıfa da davet edilebilir (Erden,1998).
MERDİVEN SIRALAMA

Öğrencilere sekiz on tane cümle yazılı kart ya da resim verilir. Öğrencilerden beş altı kişilik kümeler oluşturarak ellerindeki kartları önem sırasına dizmesi istenir (Erden.1998).
YANSITMA

Gerçek yaşam koşullarına benzeyen bir yöntemle,sosyal ve kişisel sorunların,hiçbir kısıtlamaya yer verilmeden özgürlük içinde ifade edilmesidir.
Resim gösterme,belirli kelimelere tepki gösterme,cümle tamamlama,drama edilmiş bir olay,tartışma tamamlama,düşündürücü çaba gerektiren sorular yöneltme şeklinde gerçekleştirilir (Bilen,1999).
BEN KİMİM?
Günümüzde ve tarihte önemli rol oynayan kişilerin,yaptıkları işler ya da temel özellikleri ile öğrenilmesini sağlar (Erden,1998).
MESLEK BULMA

Bu oyunda bir öğrenci ya da grup meslek seçer. Öğrenciler belli sayıda soru sorarak mesleğin ne olduğunu bulmaya çalışır. Mesleği tutan kişi sadece evet - hayır der (Erden,1998).
BEYİN FIRTINASI

Sorun sınıfa sunulmalı ve belli bir süre içinde herkesten çözüm önerileri istenmelidir. Öneriler üzerinde tartışılmadan sekreterler tarafından yazılmalıdır. Öneriler bittikten sonra,sınıfça her bir çözüm üzerinde tartışılmalıdır (Sönmez,1996).
ÖRNEK OLAY

Sosyal ilişkilerle ilgili durumun,bir problemi,bir olayı inceleme,olayın nedenlerini ortaya çıkararak çözüm yolları istendiğinde olayı kişiselleştirmeden genel bir hava içinde ve problem merkeze alınarak tartışılması amacıyla uygulanır (Bilen,1999).
NESİ VAR?

Bir durumun bir kimsenin betimlenmesi, niteliklerin belirlenmesi, yeni kelimelerin değişik bir yaklaşımla öğrenilmesi istendiğinde bu oyun tekniği uygulanabilir (Bilen,1999).
PARMAK OYUNU

Şiir ve öykülerin parmak hareketleri ile canlandırılması biçiminde yapılan dramalardır (Erden,1998).
PANEL

Küçük bir grubun ilgi çekici bir konuyu kendi aralarında büyük bir grubun karşısında tartıştıkları bir tekniktir.
Lider dahil 5-9 kişiden oluşur (Bilen,1999).
ZIT PANEL

Bu teknik işlenmiş bulunan konuları tekrar etme,gözden geçirme amacıyla uygulanır. Sınıfın yarısı soran,yarısı da cevap veren gruba ayrılmıştır.
Lider seçilir,sınıf ikiye bölünür.
Her grup,alt gruplara ayrılarak,soru soran ve cevapçı olarak ikiye ayrılır.
Hazırlık için belli süre verilir (Bilen,1999).
ÖYKÜ TAMAMLAMA

Bu teknikte öğrencilere bir hikaye veya olay anlatılır. Ancak hikayenin sonu verilmez, öğrencilerin kendi düzeylerine göre tamamlarlar (Erden,1998).

B-BİLGİNİN UZUN SÜRELİ BELLEĞE AKTARILMASINDA KULLANILAN SÜREÇLER

GRUPLAMA:

Bilgi örgütlendiğinde bir grup içindeki bilginin hatırlanması diğerinin hatırlanmasını sağlar. Böylece bilginin geri gelmesi kolaylaşır.
ÇİZELGE TABLO MATRİSLER :
Konuyla ilgili temel çerçeveyi veren tablo,çizelge matrisler bilginin yapılandırılmasında,örgütlenmesinde dolayısıyla da bilgiyi anlamlandırmada önemli bir yere sahiptir.
HİYERARŞİK YAPILAR :

Hiyerarşik yapı,basit fikirler kavramlardan karışık kavramlara, ilkelere doğru sıralanan bir yapıdır. Gagne basit kavramlardan karmaşık olanlara doğru adım adım ilerlemeyi esas alır.
EKLEMLEME :

Yeni alınan bilgi ile uzun süreli bellekte halihazırda var olan bilgi arasında ilişki kurulduğunda,bağlantı sağlandığında meydana gelir.
Ön koşul öğrenmeleri hatırlatma
Sınıftaki mesajların alınıp sunulması
Eklemlenen ağlar ve şemalar
Benzetimler
Eklemlemeyi sağlamaktadır.

C-BELLEK DESTEKLEYİCİLER:

YERLEŞİM:

Çok iyi bilinen bir çevrede ögelerle,hatırlanmak istenen listedeki ögeler sırasıyla eşleştirilerek imajlar oluşturulur.
ZİNCİRLEME :

Bu yöntemde hatırlanması gereken birinci öge ikinci öge ile,ikinci öge üçüncü öge ile...ilişkilendirilecek şekilde öykü haline getirilir.
BAŞ HARFLERE GÖRE DÜZENLEME :

H2SO4 gibi (Senemoğlu,1997).

D-KAVRAM ÖĞRENME

SOMUT VE TANIMA DÜZEYİNDE

1- Kavramın gerçek maddesi veya resmi,ya da diğer temsilcileri sınıfa getirilmelidir.
2- Öğrencilere maddenin adı verilmeli,madde ile adı arasında ilişki kurmaları sağlanmalıdır.
3- Maddenin doğru tanınmasından ve adlandırılmasından hemen sonra bilgilendirici dönüt verilmelidir.
4- Öğrencinin maddeyi tanıyıp tanımadığını belirlemek üzere,madde daha sonra tekrar gösterilmelidir.
5- Gerekirse 1. ve 4. maddeki basamaklar tekrar edilmelidir.

SINIFLAMANIN BAŞLANGIÇ DÜZEYİNDE KAVRAM ÖĞRETİMİ

1- Öğrencilere kavramın en az iki farklı örneği ile çok kesin bir ya da iki örnek olmayanı veriniz
2- Öğrencilerin örneklerle kavramın adını ilişkilendirmesine yardım ediniz.
3- Öğrencilerin kavramın özelliklerini,özellikle de aynı düzlemde bulunan kavramlar varsa kavramı,diğerlerinden ayıran bir ya da iki kritik özelliğini ifadelendirmelerine yardım ediniz.
4- Öğrencilerin kavramı tanımalarına yardım ediniz.
5- Öğrencilere,kavramın yeni örnekleri ve örnek olmayanları vererek onları kavramı farklı durumlarda tanımayı ve sınıflamaya yönlendiriniz.
6- Öğrencilere bilgilendirici dönüt veriniz.

GELİŞMİŞ SINIFLAMA VE SOYUT DÜZEYDE KAVRAM ÖĞRETİMİ

1-Öğrencileri kavram öğrenmeye hazırlayınız.
2-Öğrencilere kavramın örneklerini ve örnek olmayanları sununuz.
3-Öğrencilerin örnekleri ve örnek olmayanları tanımaları için strateji geliştirmelerine yardımcı olunuz.
4-Öğrencilere kavramların adını ve özelliklerini kazanmalarını sağlayınız.
5-Öğrencilerin kavramları tam olarak anlamalarını sağlayınız.
6-Öğrencilerin kavramlarını kullanmalarını sağlayınız.
7-Öğrencilere dönüt sağlayınız.

KAYNAKLAR :

1-Bilen Mürüvvet,(1999).Plandan Uygulamaya Öğretim
2-Erden Münire,(1998).Sosyal Bilgiler Öğretimi
3-Senemoğlu Nuray,(1997).Gelişim Öğrenme Ve Öğretim
4-Sönmez Veysel,(1996).Sosyal Bilgiler Öğretimi
5- Sönmez Veysel,(1996).Hayat Bilgisi Öğretimi
6-Savaş Behsat,Ünüvar,P.(1999).Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi -Modül 8
7-MEB Tebliğler Dergisi,Ocak 1998.Hayat Bilgisi Programı
8- MEB Tebliğler Dergisi,Ocak 1998.Sosyal Bilgiler Programı

(Isparta Semineri Notları)