Geleceğe yönelmiş ve başarıyı kovalayan her kurumun elinde en önemli güç insan potansiyelidir. Ama bu insan motive edilmiş, doyumlu, moralli, hedeflerini ve amaçlarını bilen, bunlara ulaşmak için çaba harcayan, çalıştığı kurumu kendi işletmesi gibi gören, iletişim kurabilen, kendi amaçları ile örgütün amaçlarını birleştiren insandır.

Motivasyon:

Örgütün ve bireylerin (Çalışanların) ihtiyaçlarını tatminle sonuçlanacak bir iş ortamı meydana getirerek bireyin harekete geçmesi için etkilenmesi, isteklendirilmesi sürecidir. Bir başka anlatımla, geçerli davranışların ortaya çıkması için çalışanın uyarılması, yönlendirilmesi ve davranışın sürdürülmesini etkileyen durumlardır. Bir iş yerinde kişiler, işlerini etkili ve verimli bir şekilde başarmak için güdülenmelidir. Her insanın bir takım ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçlar harekete geçirilene kadar kişi güdülenemez. Harekete geçirilmiş ihtiyaç psikolojide güdü olarak tanımlanır.

Güdüler kişilerin belirli davranışlarının nedenlerini açıklayan ve bir davranışla sonuçlanan dürtü ya da itici güçlerdir. Kişi, bir ihtiyacı uyarıldığında bu ihtiyacını gidermek için belirli bir davranışa geçecektir. Bu davranış,bu ihtiyacı karşılayacak bir amaç ya da istek yönünde olacaktır.

Aynı davranışı gösteren iki insanın davranışla ilgili nedenleri çok farklı olabilir. Yöneticinin bu ihtiyaçları bilmesi, davranışları analiz edebilmesi ve bütün insanların benzer olmadıklarının bilincinde olması gerekir. Yöneticilerin her zaman akıllarında bulunduracakları şey her davranışın bir nedeni bulunduğudur. Bu nedenle bazı hareketleri anlamsız bulup aptalca saymaması gerekir. Çalışanların insan olarak ihtiyaçlarını üç başlık altında toplamak mümkündür.

Bunlar:

-Fizyolojik ihtiyaçlar; yiyecek, giyecek vb.

-Ruhsal ihtiyaçlar; Tecrübe kazanma, sevgi görme, güven duyma vb.

-Toplumsal ihtiyaçlar; çalışanlar içinde bulundukları toplumun özelliğine göre belirli bir gruba mensup olma, belli bir statü sahibi olma vb.

 Modern yönetici davranış doğuran güçleri anlamak durumundadır. Yöneticilerin temel sorumluluklarından biri kişileri harekete geçirecek etkili bir çalışma iklimi oluşturmaktır. Bu da yöneticinin öncelikle kişilerin tabiatı hakkında bazı bilgilere sahip olmasını zorunlu kılmaktadır.

1- X Teorisi (Kuramı)

a- İnsanlar doğal olarak çalışmayı sevmezler ve fırsat bulurlarsa çalışmaktan kaçınırlar.

b- Bunun için kişiler çalıştırılmak isteniyorsa, korkutulmalı, yönlendirilmeleri gerekiyorsa tehdit edilmelidir.

c- Normal insan sorumluluk almaktan kaçınır, yükselme heveslisi değildir, iş heveslisi değildir. Güven arar ve kendisine en fazla ekonomik kazanç getirecek iş yapar

d-İnsanların çoğunluğu yaratıcı değildir ve değişikliğe karşı direnç gösterirler.

e-Kişiler kendilerini düşündükleri için örgütün amaçlarının onlar için önemi yoktur. McGregor’a göre klasik yönetimciler insanı (X) kuramının ışığı altında görmüşler ve onları güdülemek için planlama, örgütleme, korkutma ve kontrol gibi teknikleri geliştirerek ekonomik araçlara ağırlık vermişlerdir.

2-Y Kuramına göre ise:

a-Kişilerin bir işte çalışarak fiziksel ve akılcı çaba harcamaları dinlenme ya da oyun oynama istekleri kadar doğaldır.

b-Kişi işe girmekle önceden belirlediği amaçlara ulaşmak için kendi kendini yönlendirecek ve kontrol edecektir.

c-Kişinin amaçlarına yönelmesi ödülle birlikte başarı ihtiyacını tatmine yöneliktir.

d-Normal insan öğrenmek ister ve koşullar sağlanırsa sorumluluğu almak zorunda kalmayıp onu elde etmek ister.

e-Kişilerin yaratıcılık, yenilik bulma gibi özellikleri yalnızca toplumda çok az kişiye verilmiş olmayıp geniş bir biçimde yayılmıştır.

Bu görüşlerin genel karakteri yöneticinin;

Emrinde çalışanların yeteneklerine büyük ölçüde güvenmesi,

Onlara karşı esnek davranması,

Tek düze ve can sıkıcı işler yerine, işlerin tatmin olacakları ortamı sağlaması,

Astlarını kararlara katılma yönünde teşvik etmesi, şeklinde özetlenebilir.

Ancak, her zaman bir yöntemin daha etkili olacağını söylemek mümkün değildir. Bazen yönetici bu yöntemlerin birleşiminin örgütsel durumda daha etkili bir strateji oluşturduğunu görebilir. İşte bu amaçla W.Reddin Z kuramını geliştirerek, X ve Y Kuramlarına etkililik boyutunu getirmeye çalışır.

Z Kuramına Göre:

a-İnsanı ne şeytan, ne de melek olarak göremeyiz. İnsan düşünme, karar verme ve azmetme yeteneklerine sahip bir yaratıktır.

b- İnsan doğuştan ne iyidir, ne de kötüdür,koşullara göre her ikisine yatkın olabilir.

c-İnsan ne yaşamsal ihtiyaçlarla ne de üst düzey insancıl ihtiyaçlarla güdülenir, insanı güdüleyen içinde bulunduğu durumdur.

d-Güdüleme ne dıştan zorlamayla ne de içten gönüllü olarak sağlanabilir. İnsan ancak mantık yoluyla güdülenebilir.

e-İnsanı iyimser ya da kötümser olarak değil tarafsız olarak değerlendirmek gerekir. Görüldüğü gibi Z kuramı insana iyi ya da kötü açılardan yaklaşmamakta ve X ile Y kuramlarının duruma bağlı olarak başarı sağlayacağını öne sürmektedir.

Güdüleme konusunda psikologlarca birçok kuram geliştirilmiştir. Ancak bunların hiçbiri tam ve evrensel anlamda kabul görmüş değildir. Bu da insan davranışlarının basit olmayıp aksine çok karmaşık nitelik arz ettiğini ortaya koymaktadır.

Burada iki yaklaşım üzerinde duracağız,

1-Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi,

2-Alderfer’in VİG Kuramı

Bu kuramlar verilirken amaç; yöneticiye bir anlamda kurumunda görevli personelini güdüleme konusunda kendi güdüleme teknik ve yöntemini kendinin bulmasına ışık tutmak olacaktır.

1- Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı

İnsan ihtiyaçları önem sırasına göre bir hiyerarşi (basamak) oluşturur der ve bunları karşılayacak araçları belirlemeye çalışır.

Temel Varsayımları:

1-İnsanı harekete geçiren ya da davranışını etkileyen ihtiyaçlar tatmin edilmeyen ihtiyaçlardır. Tatmin edilen ihtiyaçların davranışa etkisi yoktur.

2-Bu ihtiyaçlar aşağıdan yukarıya doğru bir hiyerarşi biçiminde sıralanır.

3-İnsanın bir basamaktaki ihtiyacı, ancak daha alt basamaktaki ihtiyacı belli bir oranda tatmin edilmişse ortaya çıkar. Aç ayı oynamaz felsefesi ayıyı oynatmak için önce doyurmayı gerektiğini belirtir.

Yazara göre tatmin edilmiş ihtiyaçlardan yola çıkarak kişiyi harekete geçirmek imkansızdır. Onun için yeni tatmin yolları veya bir üstteki ihtiyaçlara yönelmek ve kişinin davranışını örgütsel amaçlar doğrultusunda harekete geçirmek gerekmektedir. Maslow insanı harekete geçiren 5 temel dürtüden bahseder.

Bunlar:

1-Fizyolojik ihtiyaçlar;(Yeme, içme, giyinme vb.)

2-Emniyet ihtiyaçları;(Tehlikelerden korunma..)

3-Sosyal ihtiyaçlar; (Sevme, ait olma, kimlik duyg)

4-Saygınlık (psikolojik);(Başarı, tanınma, statü sh.o)

5-Kendini gerçekleştirme; (Kişinin yeteneklerini kullanabilmesi)

Birlikte Çalıştığınız Ekibinizi Teşvik Etmenin Yolları:

1-Takdirlerinizi söyleyin

2-İnsanları yargılamadan, duyguları hakkında konuşmalarına izin verin.

3-İnsanları yardıma ve katılım göstermeye çağırın.

4-Dikkatinizi hiç dağıtmadan dinleyin.

5-İnsanlara yol göstermeleri için bir şans tanıyın.

6-İnsanların kendi özerkliklerini kullanmasına ve eylemleri için kendilerini sorumlu tutmasına  imkan tanıyın. İnsanlara ödül almanın neleri gerektirdiğini söyleyin. Sonra bırakın altın madalya için koşup koşmayacaklarına kendileri karar versinler.

7-Sadece başarıyı ödüllendirin.

8-Ekibi mümkün olduğunca bir bütün olarak ödüllendirin.Tek tek bireylerin ödüllendirilmesini ekibe bırakabilirsiniz.

9-Övgü ve ödülü kişi, ekip ve organizasyona uygun hale getirin. Ödülleri hem başarılacak amaç ve standartlara, hem de kişisel farklılıklara dayandırırsanız, grup kadar bireye de değer vermiş olursunuz.

10-Her kişiyi tanıma arzusunu ortaya koyun. İnsanlara ne istediklerini sorun ve bunu tartışın. Ödülleri tartışmanın en iyi yeri ve zamanı bir performans değerlendirmesi ya da kariyer planlama oturumudur.

11-İyi yapılan iş için olumlu sonuçlar, başarısızlık için olumsuz sonuçlar belirleyin. 12-Her şeye ödül ya da düzeltici eylemle anında cevap verin.

1-Bilgi,                                                                             

2-Güç,                                                                             

3-Bağımsızlık,                                                                  

4-Başarı,                                                                          

5-Kabul Görme,                                                                

6-Arkadaşlık,                                                                    

7-Sorumluluk,                                                                   

8-Yaratıcılık,

9-Güvenlik,

10-Adanmak,

11-Adalet ve Eşitlik

12-Gelişme

13-Özsaygı

14-Meydan Okuma

15-Yardımcı Olma

16-Para

17-İyi vakit geçirme/Zevk