|
|
|
İlköğretimde Türkçe Kelime Öğretiminde Oluşan Problemlerin Çözümlenmesi
Gizem GÜRSES Uşak Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği Yüksek Lisans Öğrencisi
Dil insanı insan yapan niteliklerin başında yer alır. Bu günkü dil bilimin dalları arasında yer alan sözcük bilim her sözcüğün kendisinin de alanı içinde ele alınması ve toplumla sıkı ilişki kurularak bir değer olarak incelenmesidir. (Aksan,2000;31). Sözcük bilimin içeriğinde bulunan kelime ve kelime dağarcığı bütün dillerin temelini oluşturan bir yapı taşıdır. Aksan’a (2000,81) göre anadili başlangıçta anneden ve yakın çevreden, daha sonra da ilişkili bulunan çevrelerden öğrenilen, insanın bilinçaltına inen ve bireylerin toplumla en güçlü bağlarını oluşturan dildir. Anadilimiz Türkçe’nin öğretiminde sözcükbilimin içinde barınan sözcük dağarcığını zenginleştirmek ve öğrencilerin bunu düzgün düzgün kullanmasını sağlamak için yöntemleri kullanmak gerekir. Araştırma şu alt başlıklardan oluşmuştur:
1.1. Kelime 1.2. Kelime dağarcığı 1.2.1. Aktif kelime dağarcığı 1.2.2. Pasif kelime dağarcığı
1.1. KELİME VE KELİME DAĞARCIĞI Kelime ve kelime dağarcığı birbirini besleyen farklı oluşumlardır. İnsan zihninde var olan kelime kapasitesinin bili bir düzeyde artışıyla kelime dağarcığına zenginleştiren asıl öğe kelimedir. 1.1. KELİME Kelime, bir çok dilde var olan tanımları içine alan bir kavramdır. Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Türkçe Sözlük’te kelime “ anlamı olan ses birliği,söz, sözcük” olarak tanımlanır. Karatay, kelimelerin tecrübelerin hafızada toplanmış bir hali olduğu görüşündedir. Korkmaz ise kelimenin bir veya birden çok heceyi ihtiva eden ses öbeklerinden oluşan bir dil birimi olduğunu savunmuştur. Kelimeler beynimizde yer alan imgelerin dile getirilişidir. Söylendiğinde aklımızda bir kavramı karşılayacak niteliktedirler. Karatay’a (2007) göre, kelimeler kavramları ses ve yazı olarak karşılar. İnsan soyut ve somut kavramları zihninde kodlarken simgeleri kullanır. İnsan zihninde bu simgeleri çağrıştıran ve onların adı olan hece topluluklarına “kelime” denebilir. 1.2. KELİME DAĞARCIĞI Kelime dağarcığı, “kelime hazinesi, söz varlığı” olarak da bilinmektedir. T.D.K tarafından hazırlanan Türkçe Sözlük’te kelime dağarcığı “söz varlığı” olarak tanımlanır. Karatay (2007), insan düşüncesi ile bildiği sözcük sayısının doğru orantılı olarak var olduğu görüşündedir. İnsan bildiği sözcük sayısına bağlı olarak düşüncesini de arttırır. Kelimenin yaratıcısı olduğu ve su misâli kelime eklenerek çoğaldığı kelime dağarcığının nasıl oluştuğunu öğrenmek anı bir merak konusudur. Öğrenciler duydukları kelimeleri, tanıma, algılama, kodlama, depolama ve hatırlama süreciyle kısa süreli hafızdan geçirerek uzun süreli hafızaya transfer ederler. Böylece etkin okuma için kelime hazinesi oluşmuş olur (İnal, 2007). Kelimeler iletişim kurmada en değerli yapı taşlarımızdır. İletişimin tam anlamıyla gerçekleşmesi için kelime dağarcığımızın gelişmiş olması gerekir. Yapılan eylemi, var olan bir kavramı tam anlamıyla ifade edebilmek kelime servetimizin elindedir. Okuma, yazma, konuşma ve dinlemenin tam anlamıyla bireye kazandırılması kelime dağarcığının etkin olmasına bağlıdır. Bu tespitten yola çıkacak olunursa; bireyde var olan kelime hazinesinin temel dil becerilerine büyük etkide bulunduğunu söyleyebiliriz (Karatay, 2007,147). 1.2.1. AKTİF KELİME DAĞARCIĞI Karatay’a (2007) göre, insanların sürekli olarak, günlük hayatlarında kullandıkları kelimeler aktif kelime dağarcığını oluşturur. Aktif olarak kullanılan kelimeler fazlalaştıkça insanın “ifade ediş becerisi” gelişir. Bundan hareketle bireyin aktif olarak kullandığı kelimelerin azlığının bireyler arası iletişimi körelteceği söylenebilir (S.144). 1.2.2. PASİF KELİME DAĞARCIĞI Kelime dağarcığı kullanılıp kullanılmadığına göre isim almıştır. Aktif kelime dağarcığı kullanılan kelimeleri içerirken; pasif kelime dağarcığı kullanılmayan kelimeleri içerir (Karatay, 2007,144). Bu tanımdan hareketle gün içinde kullandığımız sözcüklerin dışında zihnimizde var olan, önceden öğrenilmiş başka sözcükler de vardır. Bilgi saklama kapasitemize bağlı olarak pasif kelime dağarcığımızı kullanmadıkça içinde yer alan kelimeleri de unuturuz. 2. İLKÖĞRETİMDE ÖĞRENCİLERİN KELİME DAĞARCIĞI Nigar’ın (2006), araştırmasına göre üst sosyoekonomik düzeydeki öğrencilerin kelime dağarcığı gelişimlerinin alt sosyoekonomik düzeydeki öğrencilere göre daha iyidir. Bu araştırmaya göre Bursa ilindeki kız ve erkek öğrencilerin kelime dağarcığı açısından farkı yoktur. Ayrıca sınıf düzeyi arttıkça öğrencilerin kelime dağarcığı gelişiminin de arttığı gözlemlenmiştir. Bu sonuçlardan yola çıkarak ekonomik sınıflamaların kelime dağarcığının zenginliğine etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Uyar’a (2007) göre, okullarda kültürel kimliğin gelişmesine katkı sağlayan en önemli ders Türkçe’dir. Uyar (2007), anadillerini öğrenen fertlerin kültürlerini de öğreneceğini söyler. Buna göre şöyle bir sonuç çıkarılabilir; anadil kelime hazinesi güçlü olan kişinin kültürel alt yapısı da güçlenir. İlköğretimdeki öğrencilere kültürel kimliği kazandırabilmek için kelime öğretimine önem vermek gerekir (s.3). Demir (2007), A.K.Ü.’de Afyonkarahisar il merkezinde ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerine yönelik bir araştırma hakkında bilgi verirken 11. sınıf öğrencilerinin aktif kelime servetinin 1539 olduğunu belirtir. Bu rakam bir lise öğrencisine göre çok azdır. Çünkü ABD’de 6-7 yaşına gelen bir çocuğun 3000-4000 kelimeyi kullandığı belirtilmiştir (s.6). 3. KELİME DAĞARCIĞININ GELİŞİMİ İÇİN YENİ PROGRAMDA UYGULANAN YÖNTEMLER Kelime dağarcığı gelişiminin sağlanması için en öncelikli aşama hangi sözcüklerin öğretileceğidir. Bundan sonraki aşamalarda kaç sözcük öğretileceği, öğretim sırasında tekrarın ne kadar olacağı gibi durumlar öncelik taşır. Kelimeler anlamlı parçalardır. Bunların öğretiminde cümle içi anlatım daha yararlı olur. Bunun için öğretilmek istenen kelimenin cümle içindeki anlamıyla kullanılması kalıcılığı saylayacaktır (Karatay,2007;48). Kavram bildiren kelimelerin gösterilmesi kelime dağarcığı oluşturmada etkili olmaktadır. Eğer kileme hareket bildiriyorsa yani filse o hareketin yapılması ya da resim veya fotoğraf yardımıyla anlatılması daha verimli olacaktır. Uzmanlar kelime öğretiminde kelimenin eş yada zıt anlamlısının verilmesinin etkili olacağı görüşündedir Karatay,2007;150). Yeni programda “anlama” yerine “anlam kurma” kavramı öne çıkarılmıştır (Akyol, 2007;3). Yapılandırmacı yaklaşım yoluyla hazırlanan “anlam kurma” kelime öğretiminin önemini artırmaktadır. Akyol’a (2007) göre kelime kurma süreci okuyucunun ön bilgisi ile yazarın mesajı arasında sentez kurma ve yeni anlam çıkarma işidir. Bundan yola çıkarak yeni programda öğrencinin sentez yapabilme becerisini sağlayan aşamaların kelime dağarcığının zenginliğiyle oluştuğunu söyleyebiliriz. Yeni programda kelime çalışmalarının metin işlenişinin “okuma-anlama” bölümünde görmekteyiz (MAB;2006;250). Bundan yola çıkarak metnin ana fikrini bulmak için bilinmeyen kelimelerin öğretilmesine öncelik tanındığı sonucuna ulaşılabilir. Okuduğunu anlama becerisi ile ana fikir bulma becerisinin geliştirilmesi önemli hedeflerdir. Buradan hareketle kelime dağarcığının anlama ve ana fikir bulma yolunda önem teşkil ettiği söylenebilir. 4. İLKÖĞRETİMDE TÜRKÇE KELİME ÖĞRETİMİNDE OLUŞAN PROBLEMLER ÜZERİNE YAPILABİLİNECEKLER İlköğretimde Türkçe kelime öğretiminde “konuşma” becerisine ağırlık vermek doğru olacaktır. Demir’e (2007) göre öğrenci konuştuğu ve yazdığı durumların fazlalığına ve uygulama yapısına göre kelime dağarcığını arttırır. Bu nedenle öğrencinin kelime dağarcığını arttırmak ve sağlamlaştırmak için okuma, konuşma ve yazma etkinliklerini arttırmak gerekir. Öğrencinin pasif kelime serveti ile aktif kelime serveti arasındaki fark azaldıkça kelime dağarcığı o kadar zenginleşir (Demir,2007,3). Kelime dağarcığının gelişmesi için ailenin de yardımı gerekir. Öğrenciye farklı kelimeleri kazandırmak için ailenin yardımı çok önemlidir. Çocuk ilk kelimelerini aile ortamında öğrenir. Bundan sonrası için yapılacak çalışmalarda da ailenin etkisi konusudur (Demir,2007,15). Kelimelerin anlamını söylemek yerine göstermek, sözlük kullanımını sağlamak, kelimeleri cümle içinde kullanarak öğretmek, kelime öğretiminde okuma- konuşma- anlama ve yazma becerilerini kullandırmak öğretilecek kavramı somutsa sınıfa getirmek kelime öğretimini gerçekleştirebilmemizde bize yol gösterecek yöntemlerdir. Kelimeler genellikle tek başlarına kullanılmazlar; cümle içinde birlikte bulundukları diğer kelimelerle ilişkili olarak anlam kazanırlar (Aksan,2000,61). Türkçe derslerinde çocuğun dili hareket noktası olmalıdır. Bu bağlamdan yola çıkarak öğrencinin dilini geliştirmek için önce kelime dağarcığını arttırma yollarını öğrencilerimize öğretmemiz gerekir (Öz,2003,177). Demirel (1999) drama tekniğinin yararlarından bahsederken bu tekniğin anlama yeteneğini arttırdığını, akıcı konuşmayı geliştirdiğini söyler. Bunların oluşması için kelime dağarcığının giderek artan bir yapıda olması gerekir (s.94). Kelime öğretimini gerçekleştirmek için tartışma, rol yapma ve drama yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemler kullanılarak yapılan kelime öğretimi daha başarılı olacaktır.
KAYNAKLAR Aksan, D. (2000). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. 2.b. Ankara:TDK Yayınları. Akyol, H. (2007). Türkçe Öğretim Programı: Yenilikler ve Sorunlar. İlköğretim,6. 3-4. Demir, C. (2007). Türkçe/ Edebiyat Eğitimi ve Kişisel Kelime Serveti. http://www.yayim.meb.gov.tr (20 Ağustos 2007) Demirel, Ö. (1999). İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi, 1.b. İstanbul: MEB Yayınları. İnal, B. (2007). Akademik Amaçlı Okuma İzlencesi Oluşturmadaki Temel Kriterler. Çankaya Üniv. Fen- Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7. 57. İlköğretim Türkçe Öğretmen Kılavuzu Kitabı. 1.b. Ankara: MEB yayınları 256. Karatay, H. (2007). Kelime Öğretimi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 27. 144-145-146-147. Nigar, İ. İlköğretim Çağı Çocuklarında Kelime Dağarcığı Gelişimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, 2006). Öz, F. (2003). Uygulamalı Türkçe Öğretimi, 2.b Ankara: Anı Yayıncılık. Uyar, Y. Türkçe Öğretiminde Kültür Aktarımı ve Kültürel Kimlik Geliştirme. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 2007),s.3. TDK, (2005). Türkçe Sözlük, Ankara: TDK yayınları.
|
|
Bu sayfa 05.04.2009 15:13:21 Tarihinde Güncelleştirilmiştir |
