Ana Sayfa

 Öğretmenler

 

 

 

OKUL YÖNETİMİNDE DEMOKRASİ

 

(Nisan 1953 yılında yayımlanan Demoeracy In Scholl Administration isimli eserden 1965 yılında çeviri yapan Ferhan OĞUZKAN’ın kitabından alıntı yapılmıştır.)

(Not=Elli yıl önce yazılan bu görüşlerin ne kadarını bu gün okul yönetiminde  uygulayabiliyoruz?)

 

Eğitim alanında teori bakımından birçok yıllardan beri benimsenmiş olan «okul yönetiminde demokrasi» fikri hızla eğitimin pratik alanına da geçmek yolundadır. Bu geçiş kolay bir geçiş olmamaktadır. Böyle bir gelişme, okul yöneticileri­nin, sınıf öğretmenlerinin ve ilgili diğer bütün grupların dav­ranış tarzlarında ve görüşlerinde temelli yeni uyumları gerek­tirmektedir. Bununla birlikte, bu güçlüklerin üstesinden geli­nebilir ve gelinmesi zorunluğu da vardır. Amerika Okul Yöneti­cileri Derneği’nin (American Association of School Administrators) bir raporuna göre işini bilir, güçlü bir okul yönetimi şunları sağlayabilir

a. Eğitim politikasının tespiti ve bütün okul personeli­nin zihnî ve meslekî tecrübelerinden faydalanılması konusunda işbirliği esasına dayanan bir çalışma şekli,

b. Normal yönetim kanalları tıkandığı vakit her hangi bir hizmetlinin tavsiye ve dileklerini doğrudan doğru­ya millî eğitim müdürlüğüne sunabilmesine imkân ve­ren bir çalışma düzeni.

c. Okul personeli içinden ayrılarak kurulmuş bazı grup­ların iyice düşünülmüş tavsiyelerinin millî eğitim mü­dürlüğüne ve eğitim dairesine ulaştırılması için fırsat­lar yaratılması. (1)

Okul yönetiminde demokrasi, hiç olmazsa yakın gelecek­te, büyük bir ihtimalle daha çok bugünkü yönetim mekaniz­masının ve örgütsel kalıbın sınırları içinde cereyan edecektir. Bu çerçeve içinde ortak grup plânları yapmak ve demokratik hayat tecrübeleri kazanmak konusunda daha pek çok imkân­lar vardır.

Sınıf öğretmenlerinin okul yönetimine katılmaları, daha çok, özellikle kendilerini ve işlerini etkileyen plân ve eylem tarzlarının tespitine ve düzenlenmesine yardım şeklinde ola­caktır. Bu arada yapılan grup çalışmaları, tespit edilen ey­lem tarzlarının uygulanması ve yönetim için gerekli olan bi­reysel sorumluluk ile karıştırılmalıdır.

Okul yönetiminde demokrasi, bütün ilgililer arasında, iç­ten işbirliğine dayanan bir çalışma ortamı yaratmalıdır. Böy­le bir durum, egemenlik merkezini bir noktadan başka bir noktaya kaydırmakla gerçekleşemez. Bu şekilde hareket edil­diği zaman çalışmaları bazen bir grubun «anti-demokratik» tavır ve davranışlarıyla, bazen da başka bir kimsenin yada grubun iktidarı ele geçirme yollarını aramaya yönelen çabasıyla baltalanır.

Demokrasi sözüyle ne denilmek istendiği, nerede ve na­sıl düzgün bir şekilde işleyeceği ve demokratik okul yönetimi için en iyi mekanizmanın hangisi olduğu üzerinde henüz bir anlaşmaya varılmış değildir. Şimdiye kadar geliştirilmiş olan programların pek azı, grup çalışmalarına katılmakla ilgili ve herkesçe benimsenmiş ilkelere uymaktadır. Bununla birlikte, izlenen usuller değerlendirilip geliştirilmekte ve bu alanda geniş ölçüde tecrübeler yapılmasına devam edilmektedir.

Eğitim alanında daha ileri bir demokrasi geleneğinin yer­leşmesi uğrunda çalışmış olan kimselerin tecrübelerinden çıkan sonuçlara göre aşağıdaki tavsiyelerin özel bir önem ta­şıdığını söyleyebiliriz:

  • Önce, hem sınıf öğretmenleri hem de yöneticiler arasında demokrasiye karşı köklü bir inanç geliştiriniz.

  • Bazı genel ilgileri yada ihtiyaçları tespit edip dikkatleri onlar üzerine çeviriniz. Küçük, somut problemleri ele alarak çalışmaya başlayınız.

  • Çevresel şartlar içinde ne gibi komiteler, kurullar ku­rulacak, forumlar düzenlenecek yada başka türlü gruplar meydana gelecekse, katılması düşünülen herkesi katılmasına fırsat vermek üzere bunları ilgililerle birlikte plânlayıp gerçekleştiriniz.

  • İhtiyacı, bütün ayrıntılarını kadar inceleyiniz, ihtiyaçla ilişkili olguları bir araya getiriniz. Gerçeğe uymasa bile bütün fikir ve önermeleri tespit ediniz.

  • Çoğunluğun süratle üzerinde anlaşmaya varacağı hususları aramaktan çok, herkesin bir düşünce çevresinde bütünleşmesini gerçekleştirecek biçimde çalışınız. İlerleme hızı konusunda sabırlı ve gerçekçi olunuz. Grup için­de ilgi ve ihtiyaçlar bakımından ne gibi ayrılıklar, an­laşmazlıklar bulunduğunu kavrayınız ve bu ayrılıklarla anlaşmazlıkları değerlendiriniz.

  • Nezaket, karşılıklı güven ve saygı, tarafsızlık ve samimîlik gibi, olumlu etkileri bulunduğu zamanla anlaşıl­mış insanlık münasebetlerini benimseyiniz.

  • Herkese, azamî faydalı olabilme fırsatını vermek için çalışma usullerini mümkün olduğu kadar basitleştiriniz. Başka bir deyişle, bireyin grupça alınacak kararlara katılması hakkının tanınması ile grubun bir bütün olarak zaman ve gücünün en doğru bir şekilde kullanılması yolları arasında bir denge kurunuz.

  • Çalışmalarınız önce belli sınırlar içinde eve kontrollü olsun, sonra yavaş yavaş grup halinde çalışmanın sonucu olan değerler ortaya çıktıkça bu sınırları genişletiniz, kontrolü gevşetiniz.

  • «Ben» ve «Benim» gibi sözlerden vazgeçiniz, onların yerine «biz» ve «bizim» kelimelerini kullanınız.

  • Yeri ve zamanı geldikçe başkaları için beslediğiniz övme ve beğenme duygularım açıklamaktan çekinmeyiniz.

  • Grupça alınan kararlara uyma hususunda genel bir hazırlık yapılması ve herkesin, grubun bir üyesi olarak, karar verme hakkı yanında bir de sorumluluk taşımayı kabul etmesi için ilgilileri eğitiniz.

  • Grup, gücünü gösterir göstermez, yönetimle ilişkili vetolara, sakıncalara ve dokunulmaz nitelikteki ayrıcalıklara son verilmesi yollarını arayınız.

  • Grubun hazırladığı bütün plânlar ve aldığı bütün kararlar ile grupça yapılan çalışmalara katılma mekaniz­masını devamlı bir şekilde değerlendiriniz.

  • Grup kararıyla gelecek defa üzerinde durulacağı belirtilen, zamana göre ele alınması gerekli ve pek önemli problemleri yada çalışma alanlarını seçiniz.

  • Grup çalışmalarında sağlanan ilerlemenin en önemli ölçüsü, sayısı her geçen gün daha çok artan kimseler tarafından gittikçe çoğalan bir şekilde plânlar yapılması ve kararlar alınmasıdır.

1 American Association of School Administrators. The Süperin-dent of Schools and His Work. Millî Eğitim Müdürlerine Belge Veril. mesi Konusunu İnceliyen Komisyon Raporu. Washington, D. C. : the Assooiation, a department of the Netional Education Association, 1940. s. 46.47.

              

  Bu sayfa 05.04.2009 15:11:19 Tarihinde Güncelleştirilmiştir