|
|
AİLE İÇİ İLETİŞİM
SEMİNER KONUSUNUN İÇERİĞİ:
*İletişim Nedir?
*İletişim Yöntemleri
*İletişimin Temel Kuralları
*Ana baba ve genç arasında olumlu iletişimi engelleyen etmenler
*Neden dinlemeyiz?
*Nasıl daha iyi dinleriz?
*Dinleme Çeşitleri
*Etkin dinlemede Sen Ben iletileri
*İletişimde çatışma ve çözümleri
İletişim Nedir?
Duygu, düşünce yada bilgilerin bireyler, gruplar ve toplumlar arasında akla gelebilecek her türlü yolla (söz, yazı, görüntü, hareketler vb.) karşılıklı olarak aktarılmasıdır.
İletişim aynı zamanda;
*Ne söyleyeceğimizi bilmek,
*Bunu ne zaman söylemenin daha uygun olacağına ve nerede söylemenin doğru olduğuna karar vermek,
*En iyi nasıl söyleneceğini düşünmek,
*Akıcı bir dille ve karşımızdaki kişiyle göz kontağı kurarak konuşabilmektir.
*İletişim iki kişi arasındaki mesaj alışverişidir. Alışveriş iki yönlüdür.
*Her konuşma iletişim değildir.Örneğin; anne-babalar gençlere önerilerini emir şeklinde söyleyip onların bu durum karşısındaki tepki ve davranışlarıyla ilgilenmezlerse burada bir iletişim olamaz.
*Gerçek bir iletişim içinde, konuşulanları anlama ve düşünülenleri söyleme vardır.
İLETİŞİMİN AMACI: ANLAŞILMAKTIR
İLETİŞİM YÖNTEMLERİ
SÖZLÜ İLETİŞİM SÖZSÜZ İLETİŞİM
*Kullanılan sözcükler *vücut dili,
*Yaratılan ses tonu ve vurgular *mimikler
*Konuşma anındaki ses iniş çıkışları *jestler
İLETİŞİMİN TEMEL KURALLARI
Konuşulanları yarıda kesmemek
Konuşulanları yarıda kesmemek
Dinlerken başka şeyler yapmamak
Kişileri karar vermeye,yorum yapmaya zorlamamak
Savunmaya geçmemek ve sadece dinlemek.
Yargılamamak ve eleştirmemek
Birisi ağlamaya başladığında tedirgin olmama
Çok fazla konuşmamak
Anlatılanlara gülmemek; insanları utandırmamak
Saldırgan tavırlar takınmamak
Duyguları gizlemeye çalışmamak
Zıtlaşmamak ve tartışmamak
İLETİŞİMİN TEMEL KURALLARI
Gerçekçi ve belirli önerilerde bulunmak.
Daha iyi anlamak için sorular sormak
Dikkatli bir şekilde dinlemek ve dinlediğinizi davranışınızla belli etmek.
Geribildirim vermek
Yumuşak bir dille ve acele etmeden konuşmak
Yeri ve zamanı uygun olduğunda şaka yapmak ve gülümsemek.
Göz teması kurmak
Yüzyüze konuşmak, gerekirse yanına oturmak
Açık uçlu sorular sormak
Basit ve anlaşılır bir dil kullanmak
Etkileşime önem vermek uygun olduğunda kişiye dokunmak ve sarılmak
ANNE BABA VE GENÇ ARASINDA OLUMLU İLETİŞİMİ ENGELLEYEN ETMENLER:
1-EMİR VERME VE YÖNELTME:
“yapman gerekir, yapacaksın,yapmak zorundasın” gibi emir cümlelerini içerir.
“Benim kızım özel derslerini bırakamaz.”
“Başka anne ve babaların düşünceleri beni ilgilendirmez.
“Sen sözünü ettiğin partiye gidemezsin.”
2-UYARMA,TEHDİT ETME:
Gencin isteklerine saygı duyulmadığı mesajını verir.
“Sınavdan 5 alamazsan, o ayakkabıyı alamazsın.”
“Sınıf atlamazsan okul gezisini unut!..”
“Eve erken geleceksin, yoksa sonuçlarına katlanırsın!”
“Kendi iyiliğini düşünüyorsan onu yapmazsın.”
3-ÖĞÜT VERME, ÇÖZÜM GETİRME,FİKİR VERME:
“Ben olsam…, neden yapmıyorsun…, bence…,sana şunu önereceğim” tarzında kurulan cümleler gencin sorunlarını kendi kendisine çözebileceği yeteneğinin olmadığına inanıldığını gösterir.
“Ödevlerini yetiştiremiyorsun, ben olsam daha planlı çalışırdım.”
“Bence daha çok test çözmelisin.”
“Yarın sınavın var, neden gidip ders çalışmıyorsun?”
4-MANTIK YOLUYLA İNANDIRMA, TARTIŞMA:
“İşte bu nedenle hatalısın.”
“Olay gösteriyor ki.......”
gibi mantık yoluyla inandırma, tartışma içeren anlatımları iletir. Mantıklı düşünceler önerme çocuğun mantıksız ve bilgisiz olduğuna dair mesaj verir.
“Sınav sonuçların kötü, bu gidişle üniversiteyi kazanamayacaksın.”
“Ben onları biliyorum anlatmana gerek yok.”
“Hep kendi bildiklerini yapıyorsun tecrübelerimden yararlanmıyor olman kötü.”
5-YARGILAMA, ELEŞTİRİ VE SUÇLAMA:
“Zaten sen tembelsin.”
“Hiç olgun düşünmüyorsun.”
“Çok sakarsın.”
Bu iletiler genç üzerinde, diğerlerinden daha fazla olumsuz etki yapar. Gencin benlik aygısını düşürür, kendisini değersiz ve yetersiz görmesine neden olur.
“Soruları çözerken daha dikkatli olmalısın, çok dikkatsiz davranıyorsun.”
“Sınavdan 1 aldığına şaşırmadım, zaten hiç ders çalışmayan birisin.”
6-AD TAKMA GÜLÜNÇ DURUMA DÜŞÜRME:
“Koca bebek”
“Hadi bakalım Süperman”
“Sivri zekalı.”
Bu iletileri alan genç; kendisini değersiz görebilir ve sevilmediği kanısına kapılabilir. Genellikle karşılık verme davranışında bulunur.
“Hippi gibi giyiniyorsun.”
“Bana tembel diyene bakın.”
“Hey, bana bak, sivri zekalı!..”
7-YORUMLAMA,TANI KOYMA:
“Senin derdin ne biliyor musun?”
“Herhalde çok yorgunsun.”
“Aslında sen öyle demek istemiyorsun.”
Bu gibi iletiler ise; genç için tedirgin edici olabilir ve başarısızlık duygusu uyandırabilir.
8-İNCELEMEK,ARAŞTIRMAK,SORUŞTURMAK:
“Neden?” “Kim?” “Sen ne yaptın?” “Nasıl?” gibi iletiler; “Hayır” deme, kaçamak yanıtlar verme ve yalan söyleme eğilimi oluşturabilir; çünkü bu soruların yanıtları, gencin anne ve babaya anlatmak istemediği durumları içerebilir.
*Endişe ve korku duygusu yaratabilir..
“Üniversiteye gidemezsen ne yapacaksın?”
“Doğum günü partisinde kimler vardı?”
“Neden sürekli dikkatsiz davranıyorsun?”
9-KONUYU SAPTIRMAK, OYALAMAK:
“......Oturacağına........yapsana.....”
Böyle iletiler, gencin asıl sorunundan uzaklaşmasına yol açabilir, kendisinin ciddiye alınmadığını, reddedildiğini ya da ona saygı duyulmadığını düşünmesine yol açabilir.
“Televizyondaki saçma sapan programları izleyeceğine dersini çalışsan daha iyi olmaz mı”
“Bu müzikle kulak zarını patlatmaktan hoşlanıyor musun?”
Aile içi ilişkilerde dinleme kayıtları.....
Örnek olay 1:
Gençlik çağındaki kızınız sık sık şu cümleleri kullanıyor.
“Anne alışverişe gitmem gerek giyecek hiçbir şeyim yok,bu kıyafetlerimle dışarı çıkamam.Yarın geziye de gitmeyeceğim, eminim herkes bana güler......”
İşte anne babaların yanıtlarından bazıları:
Tepkiler ve İletişim Engelleri
*Olur mu öyle şey bak dünya kadar kıyafetin var şunu giy geziye git...............
(EMİR VERME YÖNLENDİRME)
*Onu da bulamazsan görürsün......
(UYARMA GÖZDAĞI VERME)
*Utan utan bunu bulamayan da var............
(AHLAK DERSİ VERME)
*Bu konuda bir şey duymak istemiyorum.......
(KONUYU SAPTIRMA)
*Kızım bebek gibi davranıyorsun.............
(ALAY ETME)
*Bak şu sana yakışır bunu giyip git en iyisi...
(ÖĞÜT VERME, ÇÖZÜM GETİRME)
*Sen ne dediğini bilmiyorsun saçmalama.....
(YARGILAMA ELEŞTİRME)
*Benim kızım elindekilerle mutlu olur..........
(ÖVME)
*Arkadaşlarına özendiğin için öyle
söylüyorsun
(YORUMLAMA)
16 yaşındaki Ezgi annesiyle konuşuyor.
“Anne ne yaparsam yapayım, tarihi anlamıyorum. Zaten hiçbir şeyi beceremiyorum.....”
İşte annenin verdiği yanıtlardan bazıları :
Tepkiler ve İletişim Engelleri
*Olur mu öyle şey,hadi biraz daha gayret et bakalım................
(EMİR VERME, YÖNLENDİRME)
“Sen bilirsin çalışmazsan öğretmenlerinden not bekleme...............
(UYARMA, GÖZDAĞI VERME)
*İyice çalışırsan başarırsın....................
(ÖĞÜT VERME, ÇÖZÜM GETİRME)
*Bu kadar imkana sahipsin hala çalışmıyorsun...........................
(NUTUK ÇEKME ÖĞRETME)
*Sen zaten hep böyle yapıyorsun kendini acındırma.......................
(YARGILAMA, ELEŞTİRME)
*Kızım ben mi oturup çalışacağım senin yerine...................................
(ALAY ETME)
Yukarıdaki olaylarda geçen konuşmalarda kullanılan iletişim engelleri:
*Konuşmayı ve paylaşmayı engeller.
*Savunmaya geçirir.
*Yetersizlik duygusu uyandırır.
*Kızgınlık ve küskünlük doğurur.
*Kin ve nefret duyguları uyandırır.
*Anlaşılmamışlık duygusu verir.
*Güvensizliği arttırır.
*Sorgulanma hissi uyandırır.
*Önemsenmemişlik duygusu uyandırır.
NEDEN DİNLEMEYİZ?
*Eğer karşımızdakinin ne söyleyeceğini biliyorsak (bildiğimizi zannediyorsak) dinlemeyiz.
*Hoşumuza gitmeyen bir şeyleri dinlemek istemeyiz.
*Hoşlanmadığımız bir insanın söylediklerini dinlemekte zorlanırız.
*Karşımızdaki daha sözüne başlar başlamaz cevap hazırlamaya çalıştığımız için ne dediğini duyamayız.
NASIL DAHA İYİ DİNLERİZ?
*Konuşurken dinleyemeyiz, konuşmayı kesmek ve dinlemeye istekli olduğumuzu göstermek gerekir.
*Kendimizi konuşanın yerine koyup onun bakış açısını,tutumlarını,değerlerini ve yaşını göz önüne alarak anlamaya çalışmak gerekir.
*Onu daha iyi anlamak için sorular sormalıyız.
*Dikkatimizi konuşulana verip, duygularımızı kontrol etmeye çalışmalıyız.
İLETİŞİMİN EN İYİ YÖNTEMİ:DİNLEME
İletişimi sürdürebilmenin en iyi yöntemi dinlemeyi öğrenmektir.
DİNLEME
Pasif Dinleme (Sessizlik)
Benimsediğini Gösteren Davranışlarla Dinleme
Kapı Aralayıcı Mesajlar
Etkin Dinleme (Katılımlı Dinleme)
1-PASİF DİNLEME (SESSİZLİK):
Sürekli konuşan sizseniz, gencin kendisini tedirgin eden şeyi anlatması zordur.
Pasif dinlemede:
*“Duygularını duymak istiyorum.”
*“Duygularını kabul ediyorum.”
*“Benimle paylaşmak istediğin konuda vereceğin karara güveniyorum.”gibi güçlü iletiler vardır.
*Fakat pasif dinleme (sessizlik tek başına yeterli değildir.Anne ve baba sürekli edilgin bir dinleyici konumda olursa genç iletmek istediklerinin benimsenmediğini ve umursanmadığını düşünebilir.
*Gençler farklı şeyler de bekler. İletişime, kendini vererek değil de, sadece dudaklarıyla katılan biriyle iletişim kurmaya çalışmak cesaret kırıcı olabilir.
2-BENİMSENDİĞİNİ GÖSTEREN DAVRANIŞLARLA DİNLEME:
*Sessizlik iletişimi engellememesine karşın, gence kabul edilmediği izlenimi verebilir.
*Gence gerçekten tüm dikkatimizi verdiğimizi kanıtlamalıyız.
*Genç, konuşurken durakladığı zaman, onun söz ve duygularını anladığımızı gösteren sözlü anlatımlar ve sözsüz işaretler kullanmak yararlı olur.
Bu işaretlere onay davranışları diyoruz.
**Sözsüz işaretler:
Başı aşağı yukarı sallamak
Öne doğru eğilme....
**Sözlü işaretler:
“Hı hı”, “yaa...”, “evet...”
3-KAPI ARALAYICI MESAJLAR:
“Anlıyorum.”
“ya...”
“Öyle mi?”
“İlginç”
“O konuda konuşmak ister misin?”
“Duygularını merak ediyorum.”
Bu davranışlar gençlerin sorunlarını anlatmaları için kapı aralar; paylaşıp paylaşmama konusunda onlara özgürlük tanır.
4-ETKİN DİNLEME:
*Etkin dinleme dinleyenin anlatılanı yalnız duyduğunu değil,aynı zamanda doğru olarak anladığını da gösterir. En sağlıklı iletişim yöntemi olarak kabul edilir.
*Etkin dinlemede ebeveyn suskun, pasif değildir.Tam tersine çocuğun duygu ve düşünceleriyle ilgili ve onları onaylayan bir görüntü içinde kendi başına düşünmesine yardım eden kişi rolündedir.
*Ebeveyn sadece çözüm bulma konusunda yardım eder.
*Gençler dinlenmemeleri, ciddiye alınmamaları konusunda aşırı duyarlıdırlar. Dinlenmediklerini hemen fark ederler. Dinlenmemektense karşıt görüş bildirmeyi bile kabullenebilirler.
*Uzun süre dinlenmeyen çocuklar savunmaya geçebilirler, işbirliğine yatkın olmazlar ve içlerine çekilebilirler.
ETKİN DİNLEMEDE SEN- BEN İLETİLERİ:
“BEN DİLİ:
Kişinin o anda karşılaştığı durum ve davranış karşısında kişisel tepkisini duygu ve düşüncelerle açıklayan bir ifade tarzıdır yani duygu ve düşüncelerimizi içtenlikle ifade eden sözcüklerdir. (NAVARO)
”Bana kırıldığını şimdi anladım.”
“Ders çalışma sorumluluğunu almadığını düşünüyorum.”
“Seni bu denli kızdırdığımı bilmiyordum.”
Ben dili cümleleri:
*Suçlayıcı ve yargılayıcı yorumlar içermediği için kendinizi rahat hissetmenize yardımcı olur.
*Gençlerin kendilerine güvenlerinin gelişmesine yardımcı olur.
*Gençlerin kendilerini değerlendirme becerileri kazanmalarına yardımcı olur.
*Beklentileri ifade etmede en etkili yoldur.
*Davranışını değiştirme sorumluluğunu kazandırır.
*Gençler sevildiğini düşünür.
*Ben dili cümlelerinde istenmeyen davranışı tanımlayıp, davranışla ilgili yargıları değil istenmeyen davranışın sizin üzerinizdeki etkilerini ifade edip, sizde uyandırdığı duyguyu tanımlamak daha etkili iletişimin kurulmasını sağlar.
SEN İLETİLERİ
Sen iletilerini kullanmak, iletişimi engeller.
“Yapma şunu.”
“Neden böyle yapmıyorsun?”
“Bunu yapmamalısın.”
“Kötüsün”
“Çocuk gibi davranıyorsun.”
“Daha çok çalışmalısın.”
“Daha çok sınava girmelisin.”
Sen iletileri alan genç:
*Davranışını değiştirmeye karşı direnir.
*“Bana yardım edecek bir yol bulacaklarına inanmıyorum.”diye düşünür.
*Sevilmediğini düşünür.
*”Sen de kötüsün.” “Sen de dır dır ediyorsun.” gibi tepkiler verir.
*Sen mesajları yaşadığımız gerçek duyguyu iletmez.
*Yorgun olduğu için çocuğuyla oynamak istemeyen anne, baba:
-“Başımın belasısın.”
Derse, SEN MESAJI göndermiş olur. Bu iletide, anne yada babanın yaşadığı duygu yoktur.
